Op 13 juni 2017 is het precies 100 jaar geleden dat de jonge Canadese piloot Langley Frank Willard Smith neerstortte met zijn Sopwith Camel in de velden langs de Westernieuwweg te Houtave. Smith verloor de controle over zijn toestel na een luchtgevecht met Duitse bommenwerpers. Hij ligt begraven op het kerkhof van Houtave, vermoedelijk een van de meest eenzame graven van het Commonwealth in onze streek.

De werkgroep 'Herdenking WOI Zuienkerke' vond het dan ook passend om bij wijze van eerbetoon een korte officiële plechtigheid te organiseren. Deze ging door op zaterdag 10 juni 2017 om 18u00 aan de Sint Bavo kerk van Houtave.

Nadat burgemeester De Vlieghe de leden van de Cultuurraad bedankte voor dit mooie initiatief, kwam Wouter Delaere aan het woord met een beschrijving wat die bewuste namiddag gebeurd is.

Zo moet het ongeveer gegaan zijn op die bewuste hete zomerdag woensdagmiddag 13 juni van het jaar 1917 in de ogen van de plaatselijke bevolking. En hoewel er over de precieze oorzaak van de crash nog verschillende scenario's bestaan, geeft de toenmalige pastoor van Houtave E.H. Calmeyn, waardevolle info over het gebeuren. Hij schrijft in het register van overledenen :

Ten jare 1917, tijdens den wereldoorlog & de bezetting van België door het Duitsche leger, is hier, den Woensdag 13 juni, rond 2 u(ur) namiddag D(uitse) T(ijd) haastig overleden, met zyn vliegtuig van een zeer aanzienlijke hoogte in de weiden van Hendrik DEMUYNCK -VERMEERSCH neergestort, een vreemde officier, luidens de schriften op hem bevonden & op verzoek der Duitsche overheid & in hare tegenwoordigheid door mij uit het Engelsch vertaald: bij naam Langley F.W. SMITH by geboorte & woonst Canadees; bij beroep, Lieutenant bij den Koninklijken Engelschen Luchtvaartdienst; bij tijdelijke zending, gehecht aan den Luchtvaartdienst van het Belgisch leger & voorzien van eene toelating (laisser passer) ter vlucht, voor het gebied der krijgsbewegingen in Belgie, geldig van 1 tot 30 juni, geteekend door den Belgischen Generaal DEGIN &, na iedere vlucht, in te dienen te Duinkerke. Hij wierd hier, op bevel der Duitsche overheid, begraven op het Gemeente Kerkhof, achter de kapel van Sint-Livinus ommegang den vrijdag 15 juni, om 4 u(ur) namiddag, D(uitse) T(ijd)”.

We staan hier nu 100 jaar later bij hetzelfde graf van Langley Smith om eer te brengen aan deze jonge Canadese piloot, …We zijn er jammergenoeg niet in geslaagd om nog ergens familie of nazaten op te sporen. Ook het Commonwealth en de Provincie lieten zich verontschuldigen. We zijn blij dat jullie er wel zijn.

Dankzij het opsporingswerk van Rolland Verté (het volledige dossier is te lezen in het heemkundig tijdschrift Heemstede) weten we onder meer dat Langley als enig kind werd opgevoed door zijn grootmoeder gezien zijn mama vroegtijdig overleed. Hij liep school in de States en zoals vele jongens droomde hij ervan ooit eens te kunnen vliegen.

Het was immers in de States dat de gebroeders Wright hun Wright-Flyer in 1903 de lucht in kregen, de geboorte van de motorische luchtvaart ! Langley was dan 6 jaar oud. De oude droom van Icarus bleek ineens werkelijkheid te worden en kreeg ongetwijfeld vorm in de fantasiewereld van de Canadese jongen … Gedreven door dit fascinerende perspectief om ooit zelf eens te kunnen vliegen, kreeg Langley zijn eerste pilotenopleiding in Florida. Bij deze opleiding deed zich een zwaar ongeval voor, want hij werd door een draaiende propeller aan het hoofd geraakt. Langley overleefde het ongeval en vervolgde zijn opleiding in New Virginia. Hij slaagde in de opleiding en kreeg op 29 juni 1916 een Amerikaans vliegcertificaat. Zoals reeds gezegd werd Langley opgevoed bij zijn grootmoeder Etta SMITH. Etta was afkomstig van Engeland en misschien was dit wel de reden waarom Langley naar Engeland trok om er zijn pilotenopleiding af te maken.

Na deze opleiding kreeg hij op 11 december 1916 het “ Royal aero club ticket”. Ondertussen woedde in Europa een meedogenloos conflict zoals het oude continent er nooit een had gekend. En ook de jonge luchtvaartsector geraakte betrokken in deze industriële moordmachine. Aanvankelijk werden vliegtuigen gebruikt voor verkenningsvluchten om beter de troepenbewegingen in kaart te brengen. Wat later kreeg men het idee om tijdens deze vluchten de vijandelijke soldaten in de loopgraven te bestoken met ijzeren pinnen en metalen bollen. De eerste luchtbombardementen hadden iets weg van een spelletje darts ... Spoedig begon men handmatig bommen te droppen, later mechanisch en ontwierp Fokker zijn Fokker Eindecker uit. Dit vliegtuig bezat als eerste de mogelijkheid door de bladen van de propeller heen te schieten zonder deze te beschadigen. Een vliegtuig bleek ineens een te duchten wapen dat multifunctioneel kon ingezet worden. Maar geen vliegtuig zonder piloot …

Piloten hadden vaak het profiel van jonge avonturiers die de oorlog beschouwden als een fantastische opportuniteit om hun passie te beleven, zich vaak niet bewust van het gevaar. Ze poseerden maar wat graag in sexy uniform als jonge dandy’s naast hun voor die tijd supertechnologische juweeltjes … ook Langley liet zich welwillend fotograferen … alleen maar voor zijn grootmoeder … ??

Na zijn volledige opleiding als piloot werd hij op 17 april 1917 toegevoegd aan het 4th Naval Eskadron, met als basis Bray-Dunes. Zijn eerste vlucht was op 28 april en twee dagen later brengt zijn pilotenopleiding reeds vruchten op want hij claimt het neerschieten van een Duits vliegtuig ten oosten van Nieuwpoort. Op 25 mei neutraliseerde hij boven zee een Gotha bommenwerper. Deze Gotha bommeneskadrons gebruikten het vliegveld van Houtave-Nieuwmunster als tussenstop op weg naar Engeland om daar dood en vernieling te zaaien bij onschuldige burgers. Zijn laatste, en achtste succes, behaalde hij op 6 juni. Bij al deze successen vloog hij met een Sopwith Pup.

Langley had een agressieve stijl van vliegen, en vol zelfvertrouwen viel hij de vijand aan. Daarbij ging hij tot het uiterste. Het zou kunnen dat door het overleven van het vliegtuigongeval in Florida, Langley het gevoel kreeg dat hij onoverwinnelijk was. Icarus is nooit ver weg ...

Na een tijdje kreeg het 4 de Naval eskadron nieuwe vliegtuigen van het type Sopwith Camel. Het waren betere toestellen dan de vorige Sopwith Pup’s maar moeilijker te besturen. Deze Camels waren eigenlijk toestellen die goed samengingen met de agressieve stijl van vliegen van Langley. Maar we weten allemaal dat een 19-jarige niet zonder risico achter het stuur van een Ferrari zal plaatsnemen. Is zijn jeugdige overmoed en onbezonnen roekeloosheid hem fataal geworden, die warme, zonnige woensdagmiddag in juni 1917 ?

Tot op vandaag blijft het onduidelijk wat er precies misging, mede door de verwarring die ontstond over de dag waarop Langley Smith neerstortte. Al onze plaatselijke bronnen (toch de meest betrouwbare) spreken over woensdag 13 juni. Op zijn graf werd door het commonwealth 12 juni aangebracht. Hoogstwaarschijnlijk raakte Smith verwikkeld in een luchtgevecht met een Duitse Gotha bommenwerper waarbij hij bij een aggressief manoeuvre zijn vleugel verloor. Zijn vliegtuig stortte neer bij de Westernieuwweg.